Τα πρώτα γραμματόσημα του Δεδέαγατς

Τυπώθηκαν επί του θωρηκτού «Αβέρωφ»

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΩΝ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ (1913)

• Εκτίθενται στο Στρατιωτικό Μουσείο Διδυμοτείχου

Του Παντελή Στ. Αθανασιάδη

Το καλοκαίρι του 2002, είχα τη χαρά και την τιμή, να προσφέρω στο Στρατιωτικό Μουσείο Διδυμοτείχου τα πρώτα γραμματόσημα του Δεδέαγατς. Πρόκειται για τα γραμματόσημα του Δεδέαγατς, τα οποία εκτυπώθηκαν επάνω στο θωρηκτό «Αβέρωφ» κατά την πρώτη απελευθέρωση της πόλης, τον Ιούλιο του 1913.

Καλογερόπουλος, Νίκος: Το θωρηκτό "Αβέρωφ" στο πέλαγος. Λάδι σε Μουσαμά, 81,5x116,5 εκ.
Συλλογή της ΒτΕ.

Τα ιστορικά γραμματόσημα, μαζί με μια φωτογραφία του ένδοξου θωρηκτού, τοποθέτησα σε ειδικό κάδρο, ώστε να αποτελούν ενιαίο έκθεμα στο Στρατιωτικό Μουσείο της γενέτειράς μου.
Τα συγκεκριμένα γραμματόσημα και η φωτογραφία συνοδεύθηκαν (πρέπει να υπάρχουν στα αρχεία του Μουσείου) και από ορισμένα ντοκουμέντα για την βιβλιογραφική τεκμηρίωση του εκθέματος.

Πρόκειται για φωτοτυπικό αντίγραφο σελίδας από τη γερμανική μελέτη των W.Liberman και G.Wenkums για τα γραμματόσημα του Δεδέαγατς (έκδοση της «Φιλοτέλειας», 1975) καθώς για ένα αντίγραφο μιας επιστολής της 22ας Αυγούστου 1938, που είχε στείλει στον αείμνηστο δήμαρχο της Αλεξανδρούπολης Αλτιναμάζη, ο υποναύαρχος τότε Στυλιανός Δ. Μαυρομιχάλης (Η επιστολή αυτή έχει δημοσιευθεί πριν από πολλά χρόνια στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΘΡΑΚΗ). Ο συγκεκριμένος αξιωματικός το 1913 ως υποπλοίαρχος που υπηρετούσε στο θωρηκτό «Αβέρωφ», με εντολή του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, είχε πρωτοστατήσει στην οργάνωση της πόλης του Δεδέαγατς (όπως ήταν το παλαιό όνομά της) μόλις την απελευθέρωσαν τα ελληνικά ναυτικά αγήματα, από τους Βούλγαρους τελευταίους κατακτητές της. Είναι μάλιστα αυτός, που στις 11 Ιουλίου 1913, ύψωσε στο Διοικητήριο της πόλης την Ελληνική σημαία και ανέγνωσε τη διαταγή της κατάληψής της, πιστοποιώντας έτσι την απελευθέρωσή της από τον Ελληνικό Στόλο.
Στην επιστολή του ο υποναύαρχος Μαυρομιχάλης περιγράφει το ιστορικό της εκτύπωσης των γραμματοσήμων αυτών, αλλά και τα γεγονότα των ένδοξων εκείνων ημερών, που όμως δεν διήρκεσαν πολύ, όπως είναι γνωστό. Η οριστική απελευθέρωση του Δεδέαγατς, ήρθε αργότερα, το 1920.
Λίγες μέρες αργότερα, έστειλα στο 7ο Επιτελικό Γραφείο της XVI Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Πεζικού και ένα αντίγραφο μιας ιστορικής προκήρυξης του Διοικητή της Στρατιάς στρατηγού Εμμ. Ζυμβρακάκη προς τους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης» ενόψει των επιχειρήσεων απελευθέρωσης της περιοχής το καλοκαίρι του 1920. Η προκήρυξη αυτή είχε τυπωθεί στην Αλεξανδρούπολη στο Τυπογραφείο των Αδελφών Σακελλαρίδη (με καταγωγή από το Σουφλί).
Ο τότε διοικητής της XVI Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Πεζικού υποστράτηγος Αθανάσιος Γαλάνης (Εβρίτης στην καταγωγή) μου έστειλε μια ευγενική ευχαριστήρια επιστολή.

Μικρό ιστορικό

Τα πρώτα γραμματόσημα του Δεδέαγατς, που τυπώθηκαν επί του θωρηκτού «Αβέρωφ» κυκλοφόρησαν στις 18 Ιουλίου 1913 (οι ημερομηνίες είναι με το παλαιό ημερολόγιο). Στην ουσία ήταν ένα φύλλο χαρτιού με τρεις οριζόντιες λωρίδες και τρεις κάθετες λωρίδες, Στην τρίτη θέση της οριζόντιας λωρίδας δεν υπήρχε αποτύπωση και η θέση του γραμματοσήμου είναι λευκή. Δηλαδή κάθε φύλλο χαρτιού με εννέα θέσεις, περιείχε οκτώ γραμματόσημα. Τα γραμματόσημα αυτά έγραφαν ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ και ακολουθούσε η τιμολόγησή τους. Τρία γραμματόσημα είναι αξίας 25 λεπτών, τέσσερα αξίας 10 λεπτών και ένα αξίας 5 λεπτών. Δύο από αυτά, τυπώθηκαν ανάποδα και αποτελούν «αντίποδο ζεύγος».
Ο Α. Κανέτσος, που του είχε ανατεθεί η διεύθυνση του Ταχυδρομείου Δεδέαγατς, με έγγραφό του στις 19 Ιουλίου 1913, είχε γνωστοποιήσει στο προϊστάμενο του Ταχυδρομικό Γραφείο Θεσσαλονίκης, την έκδοση των πρώτων γραμματοσήμων του Δεδέαγατς.
Επειδή τα γραμματόσημα αυτά δεν επάρκεσαν για τις ταχυδρομικές ανάγκες, οι αρχές κατέσχεσαν τα βουλγαρικά γραμματόσημα που βρέθηκαν εκεί. Επρόκειτο για φύλλα των 100 γραμματοσήμων, που κόπηκαν σε οριζόντιες οκτάδες, δηλαδή τέσσερα γραμματόσημα σε δύο σειρές. Επελέγη η λύση της κοπής των φύλλων, γιατί δεν εύρισκαν τόσο πολλά ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία για να συνθέσουν μια ενιαία πλάκα, που θα κάλυπτε ολόκληρο το φύλλο των 100 γραμματοσήμων. Στα γραμματόσημα αυτά με τη χρήση μιας μικρής τυπογραφικής πλάκας, τέθηκε η ερυθρά ή κυανή επισήμανση με κεφαλαία γράμματα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ ΛΕΠΤΑ 5, ή 10, ή 25, ή 50, η ΔΡΑΧΜΗ ΜΙΑ. Η δεύτερη αυτή έκδοση κυκλοφόρησε στις 24 Ιουλίου 1913.
Η τρίτη έκδοση των γραμματοσήμων του Δεδέαγατς που από την πρώτη ημέρα παρουσίασαν μεγάλη ζήτηση, έγινε στις 15 Σεπτεμβρίου 1913, αλλά αυτή φορά επάνω στο τυπογραφείο του καταδρομικού «Σπέτσες». Αυτά τυπώθηκαν σε φύλλα των οκτώ, δηλαδή τέσσερις οριζόντιες λωρίδες με δύο γραμματόσημα εκάστη και σε τιμές 5,1,10,2 25,3,50 και 40 λεπτών.
Η τέταρτη έκδοση έγινε στις 25 Σεπτεμβρίου 1913. Τα φύλλα αυτής της έκδοσης περιλαμβάνουν έξι γραμματόσημα, σε δύο λωρίδες των τριών. Οι τιμές τους είναι 1, 5, 10,25,30 και 50 λεπτά.
Στα φύλλα των γραμματοσήμων τέθηκε η ερυθρή σφραγίδα ΣΤΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ. Η χρήση της σφραγίδας αυτής επετράπη από τον ναύαρχο Π. Κουντουριώτη μετά από εισήγηση του πλωτάρχη Στυλ. Δ. Μαυρομιχάλη. Για τη ταχυδρομική χρήση ετίθετο άλλη σφραγίδα, που έγραφε ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ.
Την εποχή εκείνη, εκδόθηκαν και ειδικά χαρτόσημα του Δεδέαγατς.
Πάντως εκτός από την πρώτη έκδοση, οι υπόλοιπες εκδόσεις πλαστογραφήθηκαν από ασυνείδητους κερδοσκόπους και σήμερα χρειάζεται προσοχή από τους φιλοτελιστές για να μην πέφτουν θύματα.
Τις αλησμόνητες εκείνες ημέρες ο Μαυρομιχάλης, που κατέσχεσε άφθονο βουλγαρικό και τουρκικό τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό, βρήκε στο Δεδέαγατς και τον πολυτελή συρμό του σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ, δώρο της αυτοκράτειρας της Γαλλίας Ευγενίας. Με αυτό το συρμό το ταξίδεψε το 1867 ο Σουλτάνος στο Παρίσι για να παραστεί στη Διεθνή Έκθεση. Ο συρμός αυτός, τριάντα και πλέον πολυτελή βαγόνια, που έφεραν το αυτοκρατορικό έμβλημα τον «τουρά» ο Μαυρομιχάλης τον έστειλε ως δώρο στο βασιλιά Κωνσταντίνο, στο Θεσσαλονίκη.