Τρίτη 11 Απριλίου 2006

Από την Άσπρη Λέξη

Τα διαλυτικά στις λέξεις μυϊκός και εμβρυϊκός Τα διαλυτικά (οι δυο τελείες πάνω από τα φωνήεντα ι και υ) χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν ότι τα φωνήεντα αυτά δεν συμπροφέρονται με το προηγούμενό τους φωνήεν (πβ. τη διαφορά στην προφορά της λέξης υιοθετώ, όπου τα φωνήεντα υ και ι συμπροφέρονται σαν ι).

Σχηματισμός κλητικής κυρίων ονομάτων Τα δευτερόκλιτα αρσενικά ουσιαστικά σε -ος σχηματίζουν κανονικά την κλητική σε -ε: π.χ. λαέ, ουρανέ κ.τ.ο.
Όμοια σχηματίζεται η κλητική των περισσότερων οικογενειακών ονομάτων, και μάλιστα όταν είναι οξύτονα - δηλ. τονίζονται στη λήγουσα (πχ. Βιζυηνός - Βιζυηνέ), ή προπαροξύτονα - δηλ. τονίζονται στην προπαραλήγουσα (π.χ. Λαζόπουλος - Λαζόπουλε, Μάντζαρος - Μάντζαρε, Ζαμπέλιος - Ζαμπέλιε κ.τ.ο.). Με κατάληξη -ο σχηματίζεται κυρίως η κλητική των παροξύτονων δισύλλαβων οικογενειακών ονομάτων (π.χ. κ. Ρίζο, Κάλβο κ.τ.ο.), καθώς και όσων τονίζονται στην παραλήγουσα, ιδίως όσων λήγουν σε -άτος, -άκος, -ούκος, -ίτσος: κ. Μαυροκορδάτο, Δημητράκο κ.τ.ο.

Το ρήμα βάλλω Η ορθογραφία των σύνθετων με πρόθεση ρημάτων του βάλλω της αρχαίας Ο ενεστώτας και ο παρατατικός των ρημάτων αυτών γράφονται με δύο -λ-, ενώ ο αόριστος με ένα -λ-. Έτσι, ο τύπος υπέβαλλα (παρατατικός του υποβάλλω, αρχ. υπ-έβαλλον) χρησιμοποιείται όταν η ενέργεια έχει διάρκεια είτε έγινε κατ' επανάληψη, ενώ ο τύπος υπέβαλα (αόριστος, αρχ. υπ-έβαλον), όταν έγινε μια φορά (δηλ. χωρίς διάρκεια ή επανάληψη) στο παρελθόν. Όμοια, οι τύποι να προβάλω (υποτακτική ενεστώτα) και θα προβάλω (στιγμιαίος μέλλοντας) χρησιμοποιούνται όταν η ρηματική πράξη εμφανίζεται στιγμιαία και να προβάλλω - θα προβάλλω, όταν η ρηματική ενέργεια παρουσιάζεται διαρκής και επαναλαμβανόμενη.

Το ρήμα άγω Σχηματισμός του μέλλοντα των σύνθετων με προθέσεις του αρχαίου ρήματος άγω (ανάγω, παράγω, εισάγω κ.τ.ο.) Ο μέλλοντας γενικά των ρημάτων συμπίπτει με την υποτακτική είτε του ενεστώτα - ο εξακολουθητικός - είτε του αορίστου - ο συνοπτικός/ στιγμιαίος: βρέχει (οριστ. ενεστ.) - να βρέχει (υποτ. ενεστ.) - θα βρέχει (μέλλ.), έβρεξε - να βρέξει - θα βρέξει. Πότε, λοιπόν, θα λέμε και θα γράφουμε να παράγουμε και θα παράγουμε και πότε να παραγάγουμε και θα παραγάγουμε; Σύμφωνα με τα παραπάνω οι τύποι θα εισαγάγω, παραγάγω και οι όμοιοι, οι οποίοι σχηματίζονται από τον αόριστο του ρήματος (εισήγαγα, παρήγαγα.) χρησιμοποιούνται όταν η ρηματική πράξη - ενέργεια εμφανίζεται στιγμιαία, μη επαναλαμβανόμενη, ενώ οι τύποι θα εισάγω, θα παράγω και οι όμοιοι, όταν η πράξη παρουσιάζεται συνεχής, συχνή και επαναλαμβανόμενη.


Eφαρμοστεί ή εφαρμοσθεί; Θα/να εφαρμοστεί ή εφαρμοσθεί, χρειαστεί ή χρειασθεί, διαγνωστεί ή διαγνωσθεί; Και οι δυο τύποι είναι γραμματικά ορθοί και, επομένως, σωστά χρησιμοποιούνται παράλληλα. Ας σημειωθεί πως οι τύποι με -θ- είναι παλαιότεροι-λόγιοι και προέρχονται από αόριστο εφαρμόσθηκα, χρειάσθηκα, διαγνώσθηκα (πβ. παθητ. αόρ. της αρχαίας σε -θην).

Δεν υπάρχουν σχόλια: