Πρόεδροι της Βουλής (11) Κουμουνδούρος Αλέξανδρος

του Παντελή Στ. Αθανασιάδη*

 

   Μεγάλη μορφή στην ελληνική πολιτική ιστορία, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος μεσουράνησε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

   Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος διετέλεσε δέκα φορές πρωθυπουργός, δύο φορές Πρόεδρος της Βουλής  και κατ’ επανάληψη υπουργός.

   Γεννήθηκε στην Σελίτσα Οιτύλου το 1814 και κατάγονταν από ιστορική οικογένεια της Μάνης. Ήταν γιος του αγωνιστή Σπύρου Κουμουνδούρου. Σπούδασε νομικά και άσκησε τη δικηγορία για ένα μικρό διάστημα στην Καλαμάτα. Μάλιστα εκεί, έγινε και αντιεισαγγελέας πρωτοδικών, το 1847.

   Το 1841 είχε σπεύσει να πολεμήσει στην επαναστατημένη Κρήτη, επικεφαλής νέων Λακώνων εθελοντών.

   Από το 1853 έως το θάνατο του εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Μεσσηνίας.  Έγινε για πρώτη φορά υπουργός το 1856, στην κυβέρνηση του Δημήτριου Βούλγαρη. Το 1865 ίδρυσε το Κουμουνδουρικό κόμμα και τον ίδιο χρόνο έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός.

   Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη στις 9 Νοεμβρίου 1855. Επί 86 ψηφισάντων πήρε 50 ψήφους, έναντι 36 του Θρασύβουλου Ζαΐμη και δύο λευκών. Απευθυνόμενος προς τη Βουλή τόνισε μεταξύ άλλων: «Τέκνον κύριοι του Σώματος τούτου, θέλω υποστηρίξει την ελευθερίαν αυτού, αλλ’  ελευθερίαν σώφρονα και κοσμίαν».

   Επανεξελέγη πρόεδρος στις 9 Οκτωβρίου 1875, αλλά η θητεία του εκείνη ήταν ολιγοήμερη, γιατί στις 17 Οκτωβρίου ανακοινώθηκε ότι του ανατέθηκε εκ νέου η πρωθυπουργία.

   Διακρίθηκε για την μετριοπάθεια του, την ευθύτητα του, την ψυχραιμία του, την εξαιρετική τόλμη του και τον πολιτικό ρεαλισμό του. Υποστηρικτής της κρητικής επανάστασης το 1866-67 ήρθε σε ρήξη με τη Βρετανία και τη Γαλλία. Επί της πρωθυπουργίας του το 1881 έγινε η αναίμακτη προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Άρτας.

   Αλλά και στην εσωτερική πολιτική, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος επέλυσε πολλά ακανθώδη προβλήματα. Στις 30 Ιουνίου 1866 η απαγωγή του πρώην πρωθυπουργού Σωτήριου Σωτηρόπουλου από τον λήσταρχο Λαφαζάνη στα Φιλιατρά Μεσσηνίας, έδωσε την αφορμή στην κυβέρνηση Αλέξανδρου Κουμουνδούρου να πάρει τα πρώτα σημαντικά μέτρα για καταστολή της ληστείας, ενώ επί άλλης πρωθυπουργίας του, το 1870, με αφορμή τη σφαγή Βρετανών στο Δήλεσι, έλαβε επίσης σοβαρά μέτρα και περιόρισε το φαινόμενο της ληστείας με την ψήφιση σχετικού νόμου. Σημαντικός ήταν και ο νόμος "περί ευθύνης υπουργών", με τον οποίο αμέσως παραπέμφθηκαν σε ειδικό δικαστήριο συνεργάτες του πρωθυπουργού Δημητρίου Βούλγαρη. Στα ριζοσπαστικά μέτρα του συγκαταλέγονται επίσης η διανομή των εθνικών γαιών καθώς και η ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου, το 1877, που καθιέρωνε την καθολική ανδρική ψήφο.

   Πέθανε στην Αθήνα στις 26 Φεβρουαρίου 1883. Στο ιστορικό κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας, μια πλατεία, που φέρει το όνομά του, διατηρεί έως τις ημέρες μας άσβεστη τη μνήμη του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου.

 

*Ο συνάδελφός μας Παντελής Αθανασιάδης «φιλοτέχνησε» τα πορτρέτα των Προέδρων του ελληνικού κοινοβουλίου για την εκπομπή ‘Κοινοβουλευτική Ιστορία’ του τηλεοπτικού σταθμού της Βουλής των Ελλήνων. Τα πορτρέτα αναδημοσιεύονται «στης Βουλής τα Έδρανα», κατά τη σειρά εκλογής των Προέδρων.