Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους

Υπό Παντελεήμονος του Ιαματικού.

Η ύπαρξη λειτουργικών και αξιόπιστων Εθνικών Αρχείων είναι ένα πρόβλημα που απασχόλησε την επιστήμη της Ιστορίας και το ελληνικό κράτος από της συστάσεώς του.
Ο πρώτος που έκανε προσπάθεια να οργανώσει Γενικά Αρχεία του Κράτους, ήταν ο Ι. Καποδίστριας. Η προσπάθειά του όμως δεν ευοδώθηκε.
Ο πρώτος νόμος περί Αρχείων του Κράτους, ψηφίσθηκε από τη Βουλή, μόλις το 1914.
Στη διαδρομή των ετών, πολλά σημαντικά ιστορικά αρχεία, πέρασαν «δια πυρός και σιδήρου» ακολουθώντας και αυτά τις περιπέτειες, που γνώρισε η χώρα μας.
Από τυχαία γεγονότα, διασώθηκαν πολύτιμα ιστορικά αρχεία όπως το Σαμιακό Αρχείο των ετών 1828-1830, που βρέθηκε σε μια μάντρα.
Το αρχείο της Κρητικής Επανάστασης 1821-1832, που βρέθηκε σε ένα παντοπωλείο. Και τόσα άλλα…
Ο Γιάννης Βλαχογιάννης, συνέλεξε 1.100.000 έγγραφα του Αγώνα του 1821, σε εποχή που αυτά ξεπουλιόνταν με την οκά…
Η τελευταία πληροφορία, είναι ότι πρόσφατα σε στρατιωτικές αποθήκες βρέθηκε και μεταφέρθηκε στη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού το αρχείο του Γερμανού Διοικητή της Αθήνας Άλτεμπουργκ.
Το υλικό των Γενικών Αρχείων του Κράτους, υπολογίζεται ότι ξεπερνάει τα 100.000.000 δημόσια έγγραφα και σε νοητό μήκος ενός ραφιού ξεπερνάει τα 15 χιλμ.
Το παλαιότερο αρχειακό υλικό, σώζεται όπως είναι γνωστό, στα μεγάλα μοναστηριακά συγκροτήματα, του Άθω, της Πάτμου και των Μετεώρων, αλλά και σε πολλά άλλα μοναστήρια.
Το υπουργείο Εξωτερικών διατηρεί ένα από τα καλύτερα οργανωμένα Ιστορικά Αρχεία της χώρας, ίσως το πολυτιμότερο. Είναι επιπλέον ταξινομημένο, και άκρως λειτουργικό για τους μελετητές. Γίνεται κάποια προσπάθεια μηχανογράφησής του, αλλά η προσπάθεια αυτή δεν βαδίζει με τη δέουσα ταχύτητα.
Σημαντικά αρχεία υπάρχουν και στη Βουλή, όπως και στα κόμματα, ειδικά της Αριστεράς, που κατέχουν βασικά έγγραφα, που αφορούν την περίοδο της Κατοχής και του Εμφύλιου Πολέμου. Οργανωμένες υπηρεσίες αρχείων υπάρχουν σε διάφορους νομούς και πόλεις, με προεξάρχουσες τις πόλεις των Επτανήσων.
Βέβαια, αυτά και πολλά άλλα παρόμοια, αφορούν πλέον την Ιστορία. Ό,τι έγινε, έγινε. Όσα διασώσαμε, τα διασώσαμε. Όσα μπορούμε να εντοπίσουμε, πρέπει να το κάνουμε τώρα. Πριν είναι αργά.
Αλλά πάνω από όλα, προέχει η εισαγωγή της Πληροφορικής, σε όλο το φάσμα των Αρχειακών Συλλογών. Είναι απαραίτητο όλα τα σημαντικά έγγραφα και άλλα ντοκουμέντα να ψηφιοποιηθούν, ώστε να μην κινδυνεύουν ποτέ. Το χαρτί είναι φθαρτό υλικό.
Αποσαθρώνεται, καταστρέφεται από έντομα, καίγεται, σχίζεται από ασυνείδητους ερευνητές, η γραφή με τα μελάνια κάποιων εποχών γίνεται όλο και πιο αχνή. Το πρόβλημα επείγει.
Πάντως όλοι πρέπει να γνωρίζουμε ότι:
Αρχείο κατά την έννοια του νόμου, είναι το σύνολο των μαρτυριών και των εγγράφων, που σχετίζονται με τη δραστηριότητα του κράτους, δημοσίων ή ιδιωτικών οργανισμών, ή νομικών ή φυσικών προσώπων ή ομάδων φυσικών προσώπων.
Το αρχειακό υλικό περιλαμβάνει:
α. Μεμονωμένα έγγραφα, χειρόγραφα, κατάστιχα, κώδικες.
β. Απομνημονεύματα και ημερολόγια.
γ. Αλληλογραφία επίσημη και ιδιωτική, δημόσιων προσώπων.
δ. Έντυπα προπαγανδιστικά, εκκλήσεις, προκηρύξεις, αφίσες.
ε. Αρχεία καταχωρισμένα σε Η/Υ με οποιαδήποτε μορφή, σύμφωνα με την εξέλιξη της τεχνολογίας.
στ. Οποιοδήποτε υλικό σε ηχητικές και οπτικές αποτυπώσεις με ιστορική και πολιτιστική αξία.
Τα αρχεία χαρακτηρίζονται δημόσια, εκκλησιαστικά, ιδιωτικά, οπτικοακουστικά και αρχεία χαρτών και σχεδίων.
Τελικά η πρόσφατη σχετικά λειτουργία του νέου κτιρίου των Γενικών Αρχείων του Κράτους, στο Παλαιό Ψυχικό, δίνει ελπίδες, ότι κάτι αλλάζει στο χώρο των Εθνικών Αρχείων. Κάτι καλό έχει προκύψει….


*Το θέμα παρουσιάστηκε στον τηλεοπτικό σταθμό της Βουλής