νέες λέξεις*

Χειραφέτηση
Ουσ. παράγωγο του μεσαιωνικού ρήματος χειραφετώ < χείρ (= χέρι) + αφέτης (= απελεύθερος στη Σπάρτη/ πβλ. μεσαιωνικό χειράφετος = απελεύθερος, λατ. manumissus). Χειραφέτηση ονομαζόταν στη Ρώμη η πράξη απελευθέρωσης ενός δούλου.Με την επίσημη χειραφέτηση - που προέβλεπε ένα ορισμένο «τυπικό» - ο Ρωμαίος απελεύθερος, αντίθετα με τον Έλληνα απελεύθερο, αποκτούσε τα πλήρη δικαιώματα ενός Ρωμαίου πολίτη, αποκλειόμενος όμως από τα πολιτικά αξιώματα και τη στρατιωτική υπηρεσία. Ιδού πώς προέκυψαν οι λέξεις χειρ-αφετώ/χειρ-άφετος: το τυπικό της επίσημης χειραφέτησης προέβλεπε ότι ο κύριος παρουσίαζε το δούλο ενώπιον ενός άρχοντα και, αφού διακήρυσσε ότι επιθυμούσε να απελευθερωθεί, τον έφερνε μια «βόλτα» γύρω του και τον «άφηνε να φύγει» (manu misit).

Παντομίμα
Γαλλική η άμεση προέλευση της λέξης: pantomime/ pantomima (= ηθοποιός που παίζει με κινήσεις χωρίς να μιλάει).
Η λέξη κατάγεται από το λατινικό pantomimus, μεταγραφή στη λατινική της ελληνιστικής λέξης παντόμιμος.
Στο λήμμα παντόμιμος το Λεξικό των Liddell-Scott αναφέρει: «ο τούς πάντας μιμούμενος, λέξις ήτις επεκράτησεν εν Ιταλία κατά τούς χρόνους του Αυγούστου αντί του Ελληνικού ορχηστής, ο παριστάνων ορχούμενος πρόσωπόν τι διά παντοίων κινήσεων του σώματος καί χειρονομιών χωρίς νά προφέρη ουδεμίαν λέξιν.
O pantomimus, λοιπόν, ήταν μορφή θεατρικής ψυχαγωγίας στους Ρωμαίους, στην οποία ένας μόνος ηθοποιός-χορευτής, φορώντας ένα μεταξωτό κουστούμι και μια μάσκα με κλεισμένα τα χείλη, παρουσίαζε μια ιστορία - αρχικά μυθολογικού περιεχομένου - με άφωνη επίδειξη, παίζοντας ο ίδιος όλα τα μέρη, βοηθούμενος από ένα χορό τραγουδιστών και μια μικρή ορχήστρα.

Σκυτάλη
Η αρχαία σκυτάλη ήταν ένα μπαστούνι με κρυπτογραφημένο μήνυμα των εφόρων της Σπάρτης προς το στρατηγό σε περίοδο εκστρατείας.
Γύρω γύρω στο ραβδί του αποστολέα τύλιγαν μια δερμάτινη ταινία κι έγραφαν το μήνυμα πάνω στην ταινία κατά πλάτος των σημείων ένωσης. Στη συνέχεια ξετύλιγαν την ταινία με το «ασυνάρτητο» μήνυμα και την έστελναν στον αποδέκτη. Αυτός ξανατύλιγε την ταινία γύρω από το δικό του ραβδί, που είχε την ίδια διάμετρο και έτσι μπορούσε ν' αποκαταστήσει το μήνυμα.

Παράσιτο
Παράσιτος στην αρχαία ελληνική ονομαζόταν ο ομόδειπνος (< παρά + σίτος), ο φιλοξενούμενος. Στην αρχαία κωμωδία του 5ου αι. η λέξη είχε πάρει την υποτιμητική σημασία του τρακαδόρου: ακριβέστερα, αυτού που κερδίζει ένα γεύμα, διασκεδάζοντας τον οικοδεσπότη και αμείβοντάς τον με κολακείες (γελωτοποιών καί κολακεύων).

Μουσείο
Το μουσείον αρχικά υπήρξε ιερό των Μουσών, τόπος αφιερωμένος στις Μούσες (αρχαίες θεές της λογοτεχνίας, της μουσικής και του χορού), χώρος ποίησης και μουσικής.
Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, η λέξη κατέληξε να προσδιορίζει τον τόπο στον οποίο καλλιεργούνταν οι τέχνες και τα γράμματα, τον εκπαιδευτικό χώρο, το σπουδαστήριο.
Το ονομαστότερο μουσείον υπήρξε της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο, που το ίδρυσε ο Πτολεμαίος ο 1ος Ο Σωτήρ, ενδεχομένως με τη συμβουλή του Αθηναίου Δημητρίου του Φαλερέα. Σ' αυτό φιλοξενούνταν λόγιοι που υποστήριζαν οι Πτολεμαίοι, δίνονταν μαθήματα και γίνονταν πολλές συζητήσεις, τις οποίες μπορούσαν να παρακολουθήσουν ακόμα και οι βασιλείς.

*από την άσπρη λέξη