«Δυστυχώς Επτωχεύσαμεν». Ελέχθη στη Βουλή ή όχι;

Του Παντελή Στ. Αθανασιάδη

Η φράση, που ιστορικά έχει συνδεθεί με τον Χαρίλαο Τρικούπη, «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» ελέχθη μέσα στη Βουλή ή όχι;


Συνεδρίαση της Βουλής, 1 Δεκεμβρίου 1893 με το παλαιό ημερολόγιο. Το κλίμα βαρύ. Τα οικονομικά του κράτους σε άθλια κατάσταση. Υπερδανεισμός, έκτακτες πολεμικές δαπάνες των προηγούμενων ετών, έλλειψη παραγωγικών πηγών, υψηλή φορολογία. Είναι η εικόνα του κράτους της εποχής εκείνης, το οποίο αντιμετώπιζε οξεία δημοσιονομική κρίση και τεράστιες πιέσεις από τους δανειστές του εξωτερικού.

Στο βήμα ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης, περιγράφει την κατάσταση και αναλύει το νομοσχέδιο με τα μέτρα, που πρέπει να ληφθούν. Μέτρα, που στην πράξη αποτελούσαν απόλυτο πτωχευτικό συμβιβασμό της μικρής και αδύναμης Ελλάδας, με τους πανίσχυρους δανειστές του εξωτερικού.

Τελικά, ο Τρικούπης είπε ή δεν είπε την περίφημη φράση «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» που συνοδεύει την πολιτική του ιστορία έκτοτε;

Στα Πρακτικά της Βουλής, δεν έχει καταγραφεί, η φράση αυτή.

Ο ιστορικός Παύλος Καρολίδης εκφράζει την άποψη, ότι η περίφημη φράση δεν ελέχθη προς τη Βουλή, αλλά την παρενέβαλε ο Τρικούπης εν τη ρύμη του λόγου του, απευθυνόμενος εκτός Βουλής προς τους δανειστές. Υποστηρίζει μάλιστα ότι τη φράση εκμεταλλεύθηκε η αντιπολίτευση αποσκοπώντας να παρουσιάσει τους βουλευτές του Τρικουπικού κόμματος να χειροκροτούν την αναγγελία των σκληρών οικονομικών μέτρων και να επιδοκιμάζουν την πολιτική εκείνη.

Αντίθετα ο Ανδρέας Συγγρός, που την εποχή εκείνη ήταν και βουλευτής, και είχε ανάμιξη στα δάνεια του εξωτερικού, στα «Απομνημονεύματά» του είναι κατηγορηματικός. Διαβεβαιώνει ότι ο ίδιος που ήταν παρών στη συνεδρίαση, άκουσε τη φράση.

Μια ανάλογη άποψη εξέφρασε και ο Εμμανουήλ Ρέπουλης σε άρθρο του με τίτλο «Η Βουλή της βασιλείας του Γεωργίου» που είχε δημοσιευθεί σε συλλογική έκδοση του Βλάση Γαβριηλίδη το 1896.

Την ημέρα της κατάθεσης του νομοσχεδίου, ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Κορομάντζος, είχε μιλήσει για επαίσχυντη χρεοκοπία.

Την επομένη 2 Δεκεμβρίου 1893 ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Θεόδωρος Δηλιγιάννης απαντώντας στον πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη τόνισε χαρακτηριστικά:

«Ωνόμασα το νομοσχέδιον περί πτωχεύσεως ενώ ο εισαγαγών αυτό υπουργός των Οικονομικών, ωνόμασεν αυτό «Περί υπηρεσίας εθνικών δανείων».

Πάντως τέσσερις μέρες μετά την κατάθεση του επίμαχου νομοσχεδίου, ο ποιητής Ευάγγελος Κουσουλάκος, είχε δημοσιεύει με το ψευδώνυμο «Πελαργός» σατιρικό ποίημα, υπογραμμίζοντας:

Μαύρ’ είν’ η νύχτα στα βουνά
Δεν δίνουμε κουπόνι
Τα βρήκαμε πολύ στενά
Και ρίχνουμε κανόνι.

Άσχετα αν την είπε ή δεν την είπε μέσα στη Βουλή, η πτώχευση της Ελλάδος, υπήρξε ένα αναμφισβήτητο γεγονός, με τραγικές και επιζήμιες συνέπειες, που φάνηκαν και αργότερα με την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου.

Το θέμα πρωτοπαρουσιάστηκε στον τηλεοπτικό σταθμό της Βουλής των Ελλήνων.