Όταν οι βουλευτές αντάλλασσαν πιστολιές!*

Ο Σπυρίδων Στάης

Του Παντελή Στ. Αθανασιάδη

Το εκλιπόν έθιμο των μονομαχιών, έγινε αιτία να χυθεί άδικα πολύ αίμα στη χώρας μας, χωρίς φυσικά να αποδίδεται Δικαιοσύνη. Στο έθιμο αυτό, κατά τον 19^ο και στις αρχές του 20^ου αιώνα, ενέδωσαν και πολλοί πολιτικοί άνδρες, με τραγικά επακόλουθα.

Ο Σπυρίδων Στάης, υπήρξε ένας λαμπρός πολιτικός, που όμως η ιστορία του κηλιδώθηκε από τη δολοφονία σε μια μονομαχία, του βουλευτή Αλέξανδρου Χατζηπέτρου.

Το δραματικό αυτό γεγονός συνέβη στις 18 Ιουνίου 1904. Ο Στάης ήταν τότε για δεύτερη θητεία, υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη. Τα Κύθηρα, τον εξέλεγαν βουλευτή από το 1892, όταν μετά από 18 χρόνια εγκατέλειψε τη Μέση Εκπαίδευση, όπου δίδασκε ως μαθηματικός. Ανέλαβε για πρώτη φορά το υπουργείο Παιδείας το Μάιο του 1900 και για δεύτερη φορά το 1903.

Η μονομαχία, άρχισε από μια φραστική επίθεση στη Βουλή, του βουλευτή Τρικάλων Αλέξανδρου Χατζηπέτρου, γιατί δεν έγινε καθηγητής της Ανατομίας ο φίλος του Μελισσηνός. Οξύθυμος και ο Στάης απάντησε σκληρά και τα πράγματα κατά τα έθιμα της εποχής, οδήγησαν σε μονομαχία, παρά τις προσπάθειες του πρωθυπουργού Γεώργιου Θεοτόκη να συμβιβάσει τα πράγματα.

Η μονομαχία τους, έγινε με πιστόλια στις 5 το απόγευμα στους Τράχωνες, όπου πήγαν με άμαξες. Ο Στάης έμπειρος και δεινός σκοπευτής βρήκε με την πρώτη, στην καρδιά το Χατζηπέτρο και τον άφησε άπνου. Τα ραβδωτά πιστόλια που χρησιμοποιήθηκαν στην μονομαχία εκείνη, ανήκαν στον Αλέξανδρο Ρώμα.

Μετά το θάνατο του Χατζηπέτρου εκδηλώθηκε μεγάλη κοινωνική δυσαρέσκεια για το βάρβαρο έθιμο. Ο Στάης υπέβαλε παραίτηση και στη θέση του διορίσθηκε υπουργός Παιδείας ο Κωνσταντίνος Λομβάρδος.

Ο «Νουμάς» στις 27 Ιουνίου 1904 εξαπέλυσε δριμεία επίθεση κατά του μονομάχου υπουργού, γράφοντας:

«Με τέτοιους υπουργούς και με τέτοια- ας το πούμε και αυτό- κοινωνία, μπορεί ο κάθε Στάης να σκοτώνει όσους βαστάει η ψυχή του, αφού είναι βέβαιος πως δεν θα πάθει τίποτα ούτε ποινικώς ούτε κομματικώς».

Και είχε δίκιο ο «Νουμάς» αφού ο Στάης δεν τιμωρήθηκε λόγω ασυλίας στα κατοπινά χρόνια, επανεξελέγη αρκετές φορές βουλευτής και έγινε ξανά υπουργός το 1908 και το 1921. Αποσύρθηκε από την πολιτική το 1922 μετά την Επανάσταση των Πλαστήρα- Γονατά.

Σκληρή ήταν και η επίθεση της «Ακρόπολης» του Βλάση Γαβριηλίδη, που στο κύριο άρθρο της στις 19 Ιουλίου 1904, έγραψε:

«Ο βασιλεύς έπρεπε να πάρει το μαστίγιον, εάν ήτο βασιλεύς τηρητής του Συντάγματος και των νόμων, εις χείρας του και να είπη εις τοιούτους συμβούλους του Στέμματος οίτινες παραβιάζουν αυτούς τους νόμους, μονομαχούν και σκοτώνουν ανθρώπους: -Είσθε κύριοι δια τας φυλακάς και όχι δια θέσιν υπουργών».

Αντίθετα ο συνήθως καυστικός Γεώργιος Σουρής, αντιμετώπισε με συγκατάβαση το Στάη γράφοντας στο «Ρωμηό» στις 26 Ιουνίου 1904:

«Χύνω δάκρυα μαζί σας μπρος στου θύματος το μνήμα,
όμως κλαίω και το Στάη, δεύτερον της μοίρας θύμα.
Κλαίει κι ο φονεύς εκείνος
Τον νεκρό τον δυστυχή
Και δεινός σπαράζει θρήνος
Κάθε πέτρινη ψυχή».

Δυόμισι μήνες πριν στις 4 Φεβρουαρίου 1904, είχε προηγηθεί μια άλλη μονομαχία, του υπουργού Στρατιωτικών Κωνσταντίνου Σμολένσκη με το βουλευτή Ιωάννη Λιμπρίτη. Αιτία μια πολιτική αψιμαχία τους στη Βουλή. Η μονομαχία έγινε στο Μπραχάμι, αλλά δεν είχε αιματηρό αποτέλεσμα. Αστόχησαν αμφότεροι.

Στην ελληνική κοινοβουλευτική ιστορία έχει καταγραφεί και η μονομαχία του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Κωνσταντόπουλου το 1893 εναντίον του αρχηγού κόμματος Δημητρίου Ράλλη, στο Γουδί. Η μονομαχία αυτή είχε σαν αφετηρία μια πολιτική αντιδικία των δύο, αλλά ευτυχώς δεν είχε θύματα… Γιατί όταν δόθηκε από τους μάρτυρες το σύνθημα και πυροβόλησαν… μπαμ ηκούσθη στον αέρα, πλην τα βόλια πήγαν πέρα!!!

Μια μονομαχία στο ενεργητικό του είχε και ο κατοπινός πρωθυπουργός Στέφανος Δραγούμης, που μονομάχησε ως νεαρός λοχαγός της Εθνοφρουράς με τον συνάδελφό του επίσης λοχαγό Αλέξανδρο Πετσάλη. Η μονομαχία αυτή είχε λήξει με ελαφρούς τραυματισμούς.

Τελικά κάτω από την κοινωνική κατακραυγή, οι μονομαχίες απαγορεύθηκαν με σκληρές ποινές, αλλά ποια ήταν η έκπληξη; Το Μάρτιο του 1922 ο βουλευτής Α. Σλήμαν με πρότασή του ζητούσε να καταργηθεί ο νόμος… που κατάργησε τη μονομαχία!!! Αυτή η πρόταση όμως, όπως ήταν φυσικό, δεν πέρασε…

Είχε χυθεί άδικα, πολύ αίμα στην Ελλάδα, από τις βάρβαρες μονομαχίες.-

*Το θέμα πρωτοπαρουσιάστηκε στον τηλεοπτικό σταθμό της Βουλής των Ελλήνων.