Οι θάνατοι του 1936 που έλυσαν τα χέρια του Μεταξά*

Του Παντελή Στεφ. Αθανασιάδη

Τέσσερις θάνατοι, πολιτικών ηγετών κατά το πρώτο εξάμηνο του 1936, φαίνεται, ότι συνετέλεσαν και αυτοί με τον τρόπο τους στην ευκολότερη άνοδο του Ιωάννη Μεταξά στην εξουσία και στην τελική επιβολή της δικτατορίας του στις 4 Αυγούστου, του μοιραίου εκείνου χρόνου.

Το 1935 ήταν χρονιά δραματικών γεγονότων, που δημιούργησαν ρευστή ατμόσφαιρα στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Μια ατμόσφαιρα που κληροδοτήθηκε και στο επόμενο έτος 1936, το οποίο σφραγίσθηκε με την επιβολή της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου, αφού προηγήθηκαν και τέσσερις θάνατοι πολιτικών ηγετών, που ουσιαστικά έλυσαν τα χέρια του Ιωάννη Μεταξά.

Ορισμένα από τα δραματικά γεγονότα του 1935, ήταν το αποτυχημένο κίνημα των Βενιζελικών, της 1^ης Μαρτίου.

Ο εξαναγκασμός σε παραίτηση του πρωθυπουργού Παναγή Τσαλδάρη, από τους αρχηγούς των Επιτελείων Παπάγο, Ρέππα, Οικονόμου στις 10 Οκτωβρίου. Την ίδια ημέρα σχηματίσθηκε κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Κονδύλη, ο οποίος ανέλαβε και αντιβασιλεύς.

Το Δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου για την παλινόρθωση της Μοναρχίας και την επιστροφή του Γεωργίου Β΄.

Ο Γεώργιος, ανέθεσε το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης για τη διεξαγωγή εκλογών στον νομομαθή Κωνσταντίνο Δεμερτζή. Η ορκωμοσία της έγινε στις 30 Νοεμβρίου 1935.

Η χώρα οδηγήθηκε σε εκλογές στις 26 Ιανουαρίου 1936, αλλά το αποτέλεσμά τους ήταν η ισοψηφία των 143 εδρών μεταξύ των Βενιζελικών του Θεμιστοκλή Σοφούλη και των Λαϊκών του Παναγή Τσαλδάρη. Οι κομμουνιστές του Παλλαϊκού Μετώπου με 15 έδρες είχαν καταστεί ρυθμιστικοί παράγοντες, αλλά οι διαφωνίες των πολιτικών αρχηγών δεν επέτρεπαν το σχηματισμό κυβέρνησης παρά τις παρασκηνιακές επαφές του Θεμιστοκλή Σοφούλη με το γενικό γραμματέα του ΚΚΕ Στέλιο Σκλάβαινα.

Ο τραγικός κύκλος των σημαδιακών θανάτων άρχισε από τον πρώτο μήνα του 1936 με πρώτο τον Γεώργιο Κονδύλη, που πέθανε στις 31 Ιανουαρίου, πέντε μέρες μετά τις διεξαχθείσες εκλογές, οι οποίες έδωσαν ισοψηφία εδρών στα κόμματα των Λαϊκών και των Φιλελευθέρων.

Γ. Κονδύλης

Οι συνεχιζόμενες παρεμβάσεις των αξιωματικών στις πολιτικές εξελίξεις, ανάγκασε το βασιλέα Γεώργιο απομακρύνει τον υπουργό Στρατιωτικών Αλέξανδρο Παπάγο και να διορίσει στη θέση του τον Ιωάννη Μεταξά, στις 5 Μαρτίου.

Η κυβέρνηση Δεμερτζή ανανέωσε τη θητεία της στις 14 Μαρτίου 1936, γιατί τα κόμματα εξακολουθούσαν να μην συμφωνούν στο σχηματισμό κυβέρνησης.

Στις 18 Μαρτίου 1936, πεθαίνει στο Παρίσι ο εξόριστος Ελευθέριος Βενιζέλος. Η σορός του μεταφέρεται στα Χανιά και όχι στην Αθήνα, μετά από σφοδρές αντιδράσεις αντιπάλων του.

Ελ. Βενιζέλος

Τρίτος στη σειρά, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Δεμερτζής, εγκαταλείπει το μάταιο τούτο κόσμο στις 13 Απριλίου 1936. Ο Γεώργιος χωρίς να συμβουλευθεί τα κόμματα, αναθέτει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ιωάννη Μεταξά. Η κυβέρνησή του εμφανίζεται στη Βουλή στις 27 Απριλίου 1936 και παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης ή ανοχής για να κυβερνήσει έως ότου τα κόμματα συμφωνήσουν στον σχηματισμό κυβέρνησης. Τον καταψήφισε το Παλλαϊκό Μέτωπο και ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Ορκωμοσία τελευταίας κυβέρνησης Κ. Δεμερτζή υπό τον βασιλιά Γεώργιο Β'

Η κοινή γνώμη έβλεπε με ανησυχία τους θανάτους αυτούς. Ο Μάρκος Βαμβακάρης σε ένα τραγούδι του (1936) αναφέρθηκε στους τρεις πρώτους από τους τέσσερις συνολικά θανάτους….

Όσοι γινούν πρωθυπουργοί όλοι τους θα πεθάνουν,
τους κυνηγάει ο λαός απ' τα καλά που κάνουν.

Απέθανε ο Κονδύλης μας, πάει κι ο Βενιζέλος,
την πούλεψε κι ο Δεμερτζής που θα φερνε το τέλος.

Βάζω υποψηφιότητα πρωθυπουργός να γίνω,
να κάθομαι τεμπέλικα να τρώω και να πίνω.

Και να ανεβαίνω στη βουλή, εγώ να τους διατάζω,
να τους πατώ τον αργιλέ και να τους μαστουριάζω.

Εν τω μεταξύ τέταρτος στη σειρά, ο Παναγής Τσαλδάρης, πεθαίνει από συγκοπή καρδιάς στις 17 Μαΐου. Ο θάνατος του Τσαλδάρη ειδικότερα, έδωσε στον Μεταξά την ευκαιρία να παρουσιάζεται αυτός πλέον σαν ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης του αντιβενιζελικού κόσμου, αμβλύνοντας κατά ένα μέρος, τυχόν αντιδράσεις στα σχέδιά του. Οι τέσσερις θάνατοι, άφηναν τη χώρα χωρίς τις ικανές εκείνες προσωπικότητες, που θα μπορούσαν να εναντιωθούν στα σχέδια του Μεταξά.

Π. Τσαλδάρης

Μετά την ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά, η Βουλή διέκοψε τις εργασίες της για το φθινόπωρο, αλλά δεν επρόκειτο ποτέ να τις επαναλάβει. Ο Ιωάννης Μεταξάς, επέβαλε στις 4 Αυγούστου δικτατορία…

*Το θέμα πρωτοπαρουσιάστηκε στον τηλεοπτικό σταθμό της Βουλής των Ελλήνων.