Η Κοινοβουλευτική Παράδοση της Θράκης*

του Παντελή Στεφ. Αθανασιάδη


Η κοινοβουλευτική παράδοση της Θράκης, που άρχισε το 1920, συνδέθηκε με ένα μεγάλο εκσυγχρονισμό του εκλογικού συστήματος της χώρας και αυτό πρέπει να μας κάνει περήφανους.

Μέχρι και το 1926, οι Έλληνες ψήφιζαν στις βουλευτικές εκλογές με το σύστημα των σφαιριδίων. Μια κάλπη, στην οποία έριχναν μέσα αντί για ψηφοδέλτια, μεταλλικά σφαιρίδια, κατά τη διάρκεια των εκλογών, ήταν το βασικό γνώρισμα της πολιτικής διαδικασίας από το 1864. Το ισχύον τότε σύστημα εκλογής βουλευτών, πρόβλεπε να υπάρχει κάλπη χωρισμένη στα δυο και εξωτερικά βαμμένη άσπρη και μαύρη. Στο επάνω μέρος υπήρχε ένα άνοιγμα σαν σωλήνας και ο ψηφοφόρος έβαζε μέσα το χέρι του και έριχνε ένα μεταλλικό σφαιρίδιο στο μέρος της κάλπης που ήθελε, ψηφίζοντας έτσι το «ναι» ή το «όχι» για τον συγκεκριμένο υποψήφιο.

Η ψηφοφορία με σφαιρίδια είχε καθορισθεί από το Σύνταγμα του 1864. Όταν το 1911 αναθεωρήθηκε το Σύνταγμα, από το σχετικό άρθρο αφαιρέθηκε η λέξη «σφαιρίδιον» και έτσι λύθηκαν τα χέρια του νομοθέτη, ώστε να μπορεί αυτός να καθορίζει τον τρόπο ψηφοφορίας. Και όμως τα σφαιρίδια χρησιμοποιήθηκαν για πολλά χρόνια ακόμα.

Στις 18 Αυγούστου 1920, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ρακτιβάν, κατέθεσε στο Βουλή δυο νομοσχέδια. Το ένα «περί προσαρτήσεως της Θράκης» και το άλλο «περί βουλευτικών εκλογών εν Θράκη». Με το πρώτο νομοσχέδιο, η Ελλάδα προσαρτούσε στην Επικράτειά της, τόσο τη σημερινή Δυτική Θράκη, που παρέλαβε από τους συμμάχους της Αντάντ, όσο και την πρόσφατα απελευθερωθείσα από τους Τούρκους, Ανατολική Θράκη.

Για το δεύτερο νομοσχέδιο ο Ρακτιβάν ανέφερε στη Βουλή, ότι επειδή «δεν είναι εφικτή η εφαρμογή εκεί του εν Ελλάδι κρατούντος συστήματος των σφαιριδίων» προτείνεται η χρήση των χάρτινων ψηφοδελτίων. Και δεν ήταν εφικτό το σύστημα των σφαιριδίων, γιατί δεν μπορούσαν- λέει- να βρούνε στη Θράκη «καλποδόχα κιβώτια» ώστε να αναδείξουν τους πληρεξουσίους της περιοχής στην Ελληνική Εθνική Αντιπροσωπεία . Εκείνες δηλαδή τις ειδικές κάλπες με τη χοάνη.

Η λεγόμενη Βουλή των Λαζάρων, λίγο πριν λήξει η θητεία της, ψήφισε το νόμο 2.485 με τον οποίο καθιερωνόταν για τις εκλογές της μόλις απελευθερωθείσης Θράκης το χάρτινο ψηφοδέλτιο για πρώτη φορά.

Το αστείο ήταν ότι κάποιοι παλαιοκομματικοί, δεν ήθελαν τα χάρτινα ψηφοδέλτια, γιατί με τα σφαιρίδια έκαναν πιο εύκολα νοθείες και επιχειρηματολόγησαν, ότι δεν μπορούν να γίνουν εκλογές στη Θράκη, αφού εκεί οι κάτοικοι ήταν… αγράμματοι!

Τότε σηκώθηκε ο Βενιζέλος και τους κατακεραύνωσε λέγοντας, πως οι Θράκες είναι εγγράμματοι και γνωρίζουν να διεξάγουν εκλογές με ψηφοδέλτιο, αφού στα χρόνια της σκλαβιάς εξέλεγαν τους δημογέροντες, αλλά και τα μέλη των σωματείων, με ψηφοδέλτια.

Με χάρτινο ψηφοδέλτιο έγιναν το 1920 οι εκλογές στη Θράκη και στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Ήταν οι εκλογές που έχασε ο Βενιζέλος. Το 1923 έγιναν βουλευτικές εκλογές με χάρτινο ψηφοδέλτιο στις Νέες Χώρες, στην Αθήνα και τον Πειραιά.

Η Θράκη είχε πρωτοπορήσει…

Το 1926 πλέον, έγιναν εκλογές σε όλη την Ελλάδα με χάρτινο ψηφοδέλτιο, πλην των λεγόμενων προνομιούχων περιοχών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών.

Η κοινοβουλευτική όμως παράδοση της Θράκης, έχει μεγαλύτερο χρονικό βάθος. Οι Θρακιώτες, που δεν έλειψαν όπως όλοι γνωρίζουμε από την Επανάσταση του 1821, είχαν και εκπροσώπηση στις Επαναστατικές Εθνικές Συνελεύσεις, εκείνες τις πρώιμες μορφές κοινοβουλευτισμού, όπως προκύπτει από τα σωζόμενα έγγραφα. Μεταξύ άλλων, στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση του 1829 τους Θράκες και τους Βιθυνούς εκπροσωπούσαν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Αινίτης Μαργαρίτης Κούταβος και ο Κωνσταντίνος Σχινάς.

Αργότερα, όταν η Ελλάδα απελευθερώθηκε και ειδικότερα μετά την Επανάσταση των Μακρυγιάννη και Καλλέργη το 1843, η χώρα μας απέκτησε ομαλό συνταγματικό βίο. Στην Α΄ Εθνική Συνέλευση που ψήφισε το πρώτο Σύνταγμα της χώρας μας, ο Αδριανουπολίτης αγωνιστής Χατζηχρήστος, εκπροσωπούσε τους Θράκες, τους Βούλγαρους και τους Σέρβους.

Αργότερα, το 1862, έγινε η Επανάσταση, που εκθρόνισε τον βασιλέα Όθωνα και ενέκρινε να γίνει βασιλέας των Ελλήνων ο Δανός πρίγκιπας Γεώργιος. Η Επανάσταση εκείνη συγκρότησε τη Β΄ Εθνική Συνέλευση, η οποία ψήφισε το μακροβιότερο Σύνταγμα της Ελλάδας, το Σύνταγμα του 1864, που άντεξε έως το 1911. Στην Εθνοσυνέλευση εκείνη είχε εκπροσωπηθεί η προξενική περιφέρεια της Αδριανούπολης, από τους Νικόλαο Παντολέοντα, Αλέξανδρο Ραγκαβή και Γεώργιο Ράλλη.

Έτσι, με την πάροδο των ετών, φτάνουμε στην απελευθέρωση της Θράκης, με την εισαγωγή των χάρτινων ψηφοδελτίων, που προαναφέραμε.

Από τότε μέχρι σήμερα, υπηρέτησαν τα συμφέροντα της Θράκης συνολικά 270 βουλευτές. Επειδή όμως πολλοί έχουν επανειλημμένως εκλεγεί σε διαφορετικές εκλογές, τα πρόσωπα που αναδείχτηκαν βουλευτές της Θράκης ανέρχονται σε 180 και πλέον, Χριστιανοί Μουσουλμάνοι, Αρμένιοι και Ισραηλίτες. Είναι χαρακτηριστικό πάντως, ότι από το 1920 αναδείχτηκε βουλευτής στη Θράκη μόνο μία γυναίκα, η Χρύσα Μανωλιά στο νομό Ροδόπης, το 2004.

Ακόμα πρέπει να αναφέρουμε ότι στο διάστημα 1929-1935 αναδείχθηκαν και πέντε γερουσιαστές Θράκης.

Μια άλλη πτυχή της κοινοβουλευτικής παράδοσης της Θράκης, είναι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου από το 1981 μέχρι σήμερα, θήτευσε από τη Θράκη, μόνο ο κ. Κυριάκος (Άκης) Γεροντόπουλος.

Λεπτομέρειες και αναλυτικά στοιχεία για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της Θράκης έχει δημοσιεύσει στον τόμο των «Θρακικών» του έτους 2004, ο Σταμάτης Γεωργούλης.

Κάτι που δεν έχει μελετηθεί, είναι η έμμεση εκπροσώπηση της Θράκης, από βουλευτές άλλων περιφερειών, που όμως είχαν θρακική ρίζα. Όπως για παράδειγμα ο Αντώνης Σαμαράς βουλευτής Μεσσηνίας, που οι ρίζες της μητέρας του ανάγονται στους Καραθεοδωρήδες της Βύσσας. Ο Γιάννης Μαγκριώτης της Θεσσαλονίκης, που ο πατέρας του ήταν από την Ανατολική Ρωμυλία. Ο βουλευτής Σταύρος Δαϊλάκης της Δράμας, με σχέση καταγωγής από την Αδριανούπολη. Ο πρώην βουλευτής Λάρισας Θεόδωρος Στάθης, που οι γονείς του ήταν από το Καβακλί. Ο πρώην βουλευτής Ημαθίας Μόσχος Γικόνογλου, που ο πατέρας του κατάγονταν από την περιοχή της Αδριανούπολης. Και πολλοί άλλοι, που ως Θρακικό κίνημα δεν τους έχουμε εντοπίσει.

Σήμερα, μετά τις εκλογές της 16^ης Σεπτεμβρίου 2007 η Θράκη μας εκπροσωπείται στο Εθνικό Κοινοβούλιο από δέκα βουλευτές. Αναλυτικά:

Τον νομό Έβρου εκπροσωπούν οι κ. Αλέξανδρος Δερμεντζόπουλος, Κυριάκος Γεροντόπουλος και Σταύρος Κελέτσης της ΝΔ και Γεώργιος Ντόλιος του ΠΑΣΟΚ.

Τον νομό Ξάνθης εκπροσωπούν οι κ. Αλέξανδρος Κοντός της ΝΔ και Τσετίν Μάντατζη και Παναγιώτης Σγουρίδης του ΠΑΣΟΚ.

Τον Νομό Ροδόπης εκπροσωπούν οι κ. Ευριπίδης Στυλιανίδης της ΝΔ και Αχμέτ Χατζή Οσμάν και Γεώργιος Πεταλωτής του ΠΑΣΟΚ.

Η Θράκη που κατά το παρελθόν είχε ισχνή εκπροσώπηση στα υπουργικά αξιώματα, διαθέτει σήμερα δύο υπουργούς στην παρούσα κυβέρνηση, σε βασικά υπουργεία, τον κ. Αλέξανδρο Κοντό υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και τον κ. Ευριπίδη Στυλιανίδη υπουργό Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων και αυτό πρέπει να μας γεννά ελπίδες, πως κάτι καλό θα προκύψει για την κοινή πατρίδα μας.

Η Θράκη έχει ανάγκη από όλα τα παιδιά της…

*Εισήγηση του Παντελή Στεφ. Αθανασιάδη σε ημερίδα που οργάνωσε στις 25/11/2007 στην Αθήνα το περιοδικό «Βορέας» για θέματα που αφορούν τη Θράκη, με διάφορους ομιλητές.