Τα υποτιθέμενα έσοδα και τα αναγκαία έξοδα του κράτους.

Η εικόνα του υπουργού Οικονομίας, που παραδίδει στον πρόεδρο της Βουλής, το ογκώδες κείμενο του προϋπολογισμού του κράτους, θα επαναληφθεί και σήμερα στις οθόνες μας. Όπως μας υπενθυμίζει ο Παντελής Αθανασιάδης, οι αντιπρόσωποι του Έθνους ασχολούνται με τα οικονομικά του κράτους από τα πρώτα κιόλας μετεπαναστατικά χρόνια.
Καλή ανάγνωση!

του Παντελή Στ. Αθανασιάδη

Ο Προϋπολογισμός και η ψήφισή του θεωρούνται υψίστης σημασίας κοινοβουλευτικές διαδικασίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ψήφιση του Προϋπολογισμού ισοδυναμεί με ανανέωση της ψήφου εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση.

Τα οικονομικά του κράτους, είναι πρώτο και βασικό μέλημα, όσων διαχειρίζονται την εξουσία..

Το αγωνιζόμενο Ελληνικό Έθνος, όταν η Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους ψήφισε στις 13 Απριλίου 1823, την αναθεώρηση του πρώτου Συντάγματος της Επιδαύρου, μερίμνησε και για τα οικονομικά του. Με ειδικό άρθρο, το ΛΘ΄ προσδιορίστηκε ότι:

«Το Βουλευτικόν Σώμα επεξεργαζόμενον εγκρίνει εις την αρχήν εκάστης περιόδου τον υποθετικόν λογαριασμόν των προσόδων και εξόδων, ο οποίος καθυποβάλλεται εις την έγκρισίν του από το Εκτελεστικόν Σώμα».

Έτσι για πρώτη φορά, θεσμοθετήθηκε το νοικοκύρεμα και ο έλεγχος των οικονομικών. Όμως η χρησιμοποίηση της λέξης «Προϋπολογισμός» έγινε δώδεκα χρόνια αργότερα, στις 10 Σεπτεμβρίου 1835 από το λεγόμενο τότε Συμβούλιο της Επικρατείας, το ανώτατο δηλαδή πολιτικό όργανο της εποχής, που ασκούσε έλεγχο επί του Κοινοβουλευτικού Σώματος. Τότε ορίσθηκε ότι «Ο Προϋπολογισμός εκάστου διοικητικού έτους, θέλει καθυποβάλλεσθαι εις το Συμβούλιον της Επικρατείας δια να τον εξετάση, τον συζητήση και κάμη τας αναγκαίας παρατηρήσεις».

Όταν το 1843 καταργήθηκε η ελέω Θεού Μοναρχία του Όθωνα και ο τόπος απέκτησε συνταγματικό και κοινοβουλευτικό βίο, η Εθνική Συνέλευση ψήφισε στις 18 Μαρτίου 1844 νέο Σύνταγμα, το οποίο στο άρθρο 43 όριζε: «Κατ΄ έτος η Βουλή και η Γερουσία ψηφίζουσιν τον Προϋπολογισμόν. Όλα τα έσοδα και τα έξοδα του Κράτους πρέπει να σημειώνονται εις τον Προϋπολογισμό». Ο πρώτος Προϋπολογισμός, μετά την εγκαθίδρυση κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα, ψηφίσθηκε στο σύνολό του με το νόμο ΚΑ΄ στις 5 Νοεμβρίου 1845 και αφορούσε το επόμενο έτος 1846.

Τι ακριβώς σημαίνει Προϋπολογισμός σε ένα κράτος, περιέγραψε το 1899 στο βιβλίο του «Μελέται επί του Γενικού Προϋπολογισμού του Κράτους» ο Σπυρίδων Δεϊμέζης, υπογραμμίζοντας ότι «κατά τους πανταχού παραδεδεγμένους γενικούς κανόνας, περί της διοικήσεως των δημοσίων οικονομικών, η μόνη αυθεντική πράξις, εν ή οφείλουν να κατατάσσονται συγκεφαλαιωμένα αφ’ ενός τα υποτιθέμενα, ότι μέλλουν βεβαιωθεί έσοδα και αφ’ ετέρου τα υπολογιζόμενα ως απαραίτητα δια την εν γένει διοίκησιν και τα υποχρεώσεις του Κράτους έξοδα κατά την περίοδον του έτους καλείται «Προϋπολογισμός», όστις κατ’ έτος εξετάζεται και ψηφίζεται υπό των αντιπροσώπων του λαού».

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ευρώπη χρησιμοποιείται ο όρος Budget για τον Προϋπολογισμό ή κάποια ομόρριζη λέξη ανάλογα με τη γλώσσα. Ο Δεϊμέζης θεωρούσε ατυχή την χρησιμοποίηση αυτής της λέξης, που ετυμολογείται από τη λατινική ή κελτική λέξη Buggete που σημαίνει θυλάκιο, βαλάντιον κ.λπ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας, (Λεόν Σε) Leon Say, είχε συμβουλεύσει αρκετά χρόνια αργότερα τους Γάλλους βουλευτές, να υιοθετήσουν την ελληνική λέξη «Προϋπολογισμός». Ατυχώς η πρότασή του δεν είχε συνέχεια…

Μια ακόμη ελληνική λέξη θα είχε προστεθεί στην αλυσίδα των χιλιάδων ελληνικών λέξεων που είχαν πλουτίσει την ευρωπαϊκή σκέψη.